سال‌ها پیش (دقیقا 7 سال پیش) در شرکتی مشغول فعالیت بودم که یکی از اهداف جدیدش تاسیس یک شبکه اجتماعی برای متخصصان بود. آن پروژه که طبیعتا از لینکدین ایده گرفته بود؛ با وجود صرف هزینه‌های مالی، انسانی و زمانی نسبتا بالا، نتوانست به توفیق دست یابد. این روزها که به آن پروژه فکر می‌کنم، اگرچه علل متعددی را برای عدم موفقیتش متصور هستم؛ اما علت اصلی را در عدم فهم درست مفهوم شبکه‌های اجتماعی و کارکرد ویژه آن می‌دانم. ما در آن پروژه نمی‌دانستیم که چگونه شبکه اجتماعی را به مثابه یک ظرف و کاربران آن را به عنوان تولیدکننده محتوا در آن شبکه اجتماعی، به سمت فعالیت‌های تخصصی ببریم. از سویی کاربران نیز تجربه زیادی در استفاده تخصصی از یک شبکه اجتماعی نداشتند. به همین دلیل هم شبکه اجتماعی ما با وجود امکانات متعدد (این تعدد امکانات بزرگترین ضعف ساختاری ما بود) که در زمان خود واقعا خوب بود؛ نتوانست دل متخصصان را به دست آورد و جولان‌گاه سازندگان لینک‌های اسپم شد.

خاطره بالا را مرور کردم تا از این دیدگاه نگاهی به وضعیت شبکه تخصصی لینکدین و شکل استفاده از آن توسط کاربران ایرانی بیندازیم.

کارکردهای متنوع شبکه‌های اجتماعی

پیش از ورود به بحث اصلی شاید لازم باشد به موضوع کارکرد در شبکه‌های اجتماعی بپردازیم. در دهه گذشته شبکه‌های اجتماعی با اهداف کلی‌تری فعالیت می‌کردند. فیسبوک به عنوان قدرتمندترین این شبکه‌های اجتماعی هنوز هم می‌تواند کارکردهای متنوعی داشته باشد. اما به مرور و با توسعه ابزارهای دسترسی به اینترنت، شبکه‌های اجتماعی خاص که دارای کاربردهای ویژه‌ای بودند متولد شده یا رشد کردند. یکی از این شبکه‌های تخصصی لینکدین بود که در سال 2002 میلادی متولد شد و چند سال بعد به سودهی رسید.

در نگاه اول تمام شبکه‌های اجتماعی فضایی برای به اشتراک گذاشتن محتوا و برقراری ارتباط با افراد دیگر هستند. اما جنس محتوا، شکل اشتراک‌گذاری، موضوع محتوا و راه‌های ارتباطی بین اعضا، می‌تواند منجر به شکل‌گیری فضاهای متفاوتی در شبکه‌های اجتماعی گوناگون شود.

به عنوان مثال اگرچه ممکن است ما در لینکدین و فیسبوک با ساختار نسبتا مشابه برای اشتراک‌گذاری محتوا روبرو باشیم؛ اما به دلیل ماهیت موضوعی متفاوت این دو شبکه اجتماعی، مطالب عمومی‌تر را در فیسبوک و مطالب حوزه تخصصی خود را در لینکدین به اشتراک می‌گذاریم.

در مثالی دیگر به طور معمول شما در اینستاگرام تصاویر خود را منتشر می‌کنید؛ اما در مسنجرهایی مثل واتساپ و تلگرام به گفتگوهای متقابل یا گروهی می‌پردازید. علت این امر نیز تفاوت ساختاری موجود در این دو شبکه اجتماعی است.

البته هیچ شبکه اجتماعی مشخصی را نمی‌شناسم که جلوی شما را در شکل استفاده و نوع محتوای به اشتراک گذاشته شده (بجز محدودیت‌های قانونی) بگیرد. طبیعتا شما می‌توانید تصاویر شخصی خود را در لینکدین منتشر کنید و در اینستاگرام به دنبال استخدام نیروی متخصص باشید. حتی شاید از این راه به نتایجی نیز برسید! اما واقعیت این است که مسیر درستی را انتخاب نکرده اید.

پس هر شبکه اجتماعی می‌تواند از طریق دو راهکار به اهداف خود در جهت تعریف حیطه موضوعی و فعالیت دست پیدا کند. اول با تعیین ساختارهای مناسب برای حوزه مدنظر و دوم با تعریف موضوع فعالیت در آن شبکه و ترویج آن در میان کاربران.

ماجراهای استفاده از لینکدین در ایران

چند روز پیش بعد از مدت‌ها سری به پروفایل لینکدین خود زدم. به نظر می‌رسد همه چیز نسبت به سال‌های گذشته بهتر شده است. دوستان مطالبی را در حوزه تخصصی خود نشر می‌دهند و جستجوهای شغلی در لینکدین بیشتر شده است. در واقع شاید بشود گفت که بعد از سال‌ها استفاده، کاربران ایرانی نیز مسیر خود را در لینکدین پیدا کرده‌اند و می‌توانند با بهره بردن از آن، اقدام به ایجاد شبکه تخصصی و کاری خود کنند. در واقع این روزها لینکدین می‌تواند بهترین ابزار برای ابراز تخصص و پرسونال برندیگ، آشنایی با افراد مطرح در حوزه تخصصی، کاریابی و حتی یادگیری باشد. به همین دلیل هم این شبکه اجتماعی می‌تواند محل مفیدی برای اشخاص و شرکت‌های تخصصی باشد. اما هنوز هم نمونه‌های گل‌درشت از کاربری‌های اشتباه و گاها عجیب و غریب را در لینکدین می‌شود مشاهده کرد.

دوستی قدیمی داشتم که تخصصش در حوزه نفت و گاز بود. اگرچه با یکدیگر اشتراکی در حوزه تخصصی و فعالیت نداشتیم؛ اما روزی که درخواستش را در لینکدین دیدم، به واسطه رابطه دوستی نتوانستم به آن پاسخ منفی بدهم. نتیجه این شکل ارتباطات چنین شد که هر روز صبح پست‌های سلام و صبح بخیرِ دوست عزیزم را در لینکدین مشاهده می‌کردم؛ عصرها پستی با موضوع خسته نباشید به اشتراک می‌گذاشت. اگر کمی خوش‌شانس بودم مطلبی از آخرین تکنولوژی‌های به کار رفته در دستگاه‌های حفاری صنعت نفت، دستم را می‌گرفت؛ و این  منوال در بیشتر روزهای هفته ادامه داشت. همین چند روز پیش هم که دوباره به لینکدین سر زدم نوشته‌ای عاشقانه از او دیدم که در غم جدایی از عشقش به اشتراک گذاشته بود.

در همین زمینه گاهی با پروفایل‌هایی در لینکدین روبرو می‌شوم که تصویر ندارند و یا بدتر اینکه بجای تصویر واقعی تصویر گل و بلبل گذاشته اند. اگر فکر می‌کنید از این بدتر وجود ندارد باید بگویم سخت در اشتباهید. عجیب‌ترین موردی که دیدم پروفایل خانمی بود که تصویر پروفایلش تصویر آتلیه‌ای جشن ازدواجش در لباس سپید عروسی بود! (البته قابل ذکر است که ایشان در حوزه آرایش، زیبایی، مدلینگ و… فعالیت نداشتند.)

ایجاد ارتباط با سایرین، با اهدافی بجز اهداف کاری و حرفه‌ای نیز از جمله رفتارهایی است که بعضی کاربران ایرانی از خود بروز می‌دهند. فارغ از اینکه آیا شبکه‌های اجتماعی محیط مناسبی برای ایجاد ارتباطات حقیقی است یا خیر (شخصا معتقدم که بهترین گزینه ممکن است)، توجه به نوع ارتباط بسیار مهم است. با در نظر گرفتن همین فاکتور هم باید بگوییم که لینکدین فضایی برای ایجاد ارتباطات عاطفی، فان و سرگرمی نیست.

یکی دیگر از اشتباهات معمول در لینکدین ساخت حساب کاربری برای کسب و کارها است. البته لینکدین با توجه به درک نیاز کسب و کارها برای حضور در این فضای تخصصی، امکانات ساخت پروفایل اختصاصی برای کسب و کار را ایجاد کرده است؛ اما هنوز بسیاری از دوستان اصرار دارند که برای کسب و کار خود همانند یک شخص، حساب کاربری شخصی بسازند.

علل استفاده غیر تخصصی از لینکدین در ایران چیست؟

به اعتقاد نگارنده علت اصلی چنین فضایی همگام نبودن رشد فرهنگ استفاده از شبکه‌های اجتماعی با توسعه این شبکه‌ها است. واقعیت آن است که سرعت رشد تکنولوژی‌های ارتباطی موجب باز شدن پای قشر گسترده‌تری از افراد به فضای وب شده است. افرادی که تفاوت خاصی بین شبکه‌های اجتماعی قائل نیستند. عزیزانی که عصر وبلاگ نویسی فارسی را تجربه نکرده‌اند؛ از اورکات و مای اسپیس چیزی در خاطره ندارند؛ گوگل ریدر را ندیده‌اند؛ و تا همین دیروز درستی اتصال اینترنتی خود را با تست کردن برقراری ارتباط تلگرام چک می‌کردند.

البته مقصود اساعه ادب به این قشر نیست. مسئله این است که این موضوع خاصیت اصلی رشد شتابان شبکه‌های اجتماعی است؛ و اگر بخواهیم مقصری را شناسایی کنیم قطعا فعالان حوزه وب برای این عنوان مستحق‌تر هستند. چراکه این افراد وظیفه دارند افراد تازه وارد به دنیای شبکه‌های اجتماعی را با ملزومات آن آشنا کنند.

البته در ایران به جز مورد گفته شده مسئله فیلترینگ و تحریم‌ها هم بر افزایش شدت این مشکل موثر بوده‌اند. اینکه علت فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی گوگل پلاس، فیسبوک، توئیتر، یوتیوب و… چقدر منطقی است و چه مزایا و معایبی داشته، جای بحث فراوان دارد. اما در عمل این عدم دسترسی، کاربران را به سمت استفاده غیر تخصصی از رسانه‌های اجتماعی دیگر سوق می‌دهد. در واقع کاربر امکان توزیع درست روابط و فعالیت‌های خود را در شبکه های اجتماعی مرتبط ندارد و وقتی شبکه‌ای مثل لینکدین را در دسترس می‌بیند، برای دستیابی به اهداف متنوعی در آن فعالیت می‌کند.

همچنین یکی دیگر از مشکلات بر سر راه استفاده درست از شبکه‌های اجتماعی، مسئله تحریم‌ها و مهجور ماندن ما در فضای وب جهانی است. به عنوان مثال به دلیل تحریم‌ها، بعضی امکانات خاص شبکه‌های اجتماعی در ایران در دسترس نیست. مثلا برای فعال کردن حساب Pro در لینکدین شما باید پرداخت آنلاین داشته باشید؛ که از طریق ایران قابل انجام نیست. پس انگیزه‌ای هم برای تولید محتوایی برای آموزش این سرویس لینکدین وجود ندارد.

همینطور تحریم‌ها باعث شده سرویس‌های جهانی نتوانند از کاربران ایرانی خود به ازای ارائه خدمت، درآمدی داشته باشند. همین موضوع باعث شده است کاربر ایرانی برای آنها بی‌اهمیت و یا در بهترین شرایط کم اهمیت باشد. در نتیجه نسخه فارسی درستی از اغلب شبکه‌های اجتماعی در دسترس نیست. در این زمینه لینکدین هم که پیچیدگی بیشتری از نظر رابط کاربری دارد؛ کار را برای کاربر فارسی زبان سخت‌تر می‌کند.

نکاتی برای استفاده بهتر از لینکدین

لینکدین فضایی است که در صورت استفاده درست از آن، می‌توانید شرایط شغلی و حرفه‌ای بهتری برای خود ایجاد کنید و در حوزه تخصصی خود فرد موفق‌تری باشید. اگرچه این مقاله با هدف آموزش فعالیت در لینکدین نوشته نشده است اما جالب دانستم به طور خلاصه نکاتی را برای بهره‌برداری بیشتر از لینکدین مطرح کنم.

1. پروفایل خود را کامل کنید. آدرس، تصویر، تصویر هدر، محل کار، تخصص‌ها، سوابق تحصیلی، معرفی کوتاه و… مواردی است که باید به خوبی و با رعایت اصول حرفه‌ای تنظیم و تکمیل شود. در این مورد زیاده‌گویی نمی‌کنم. چراکه مقالات راهنمای متعددی به فارسی و انگلیسی وجود دارد که می‌توانید از آنها استفاده کنید.
2. از فعالیت‌های غیر مرتبط بپرهیزید. لینکدین یک شبکه تخصصی است که فعالیت‌های غیرتخصصی در آن جایی ندارد. انتشار محتوای غیر تخصصی و هر عملی که خارج از دایره فعالیت حرفه‌ای و کاری باشد؛ می‌تواند وجه مثبت شما را در لینکدین دچار ضعف کند.
3. شبکه‌ای درست برای خود ایجاد کنید. بسیار مهم است که بدانید چه کسانی را به عنوان کانکشن به لینکدین خود افزوده‌اید. اگر دوستی را به واسطه علایق ورزشی مشترک در اینستاگرام دنبال می‌کنید؛ لزوما نیاز نیست که او را در لینکدین هم داشته باشید. پس در لینکدین با هرکسی کانکشن ایجاد نکنید و هر درخواست کانکشنی را نپذیرید. یک کانکشن خوب در لینکدین شخصی است که در حوزه تخصصی شما فعالیت می‌کند.
4. تعامل داشته باشید. اگر می‌خواهید در حوزه تخصصی‌تان بیشتر دیده شوید؛ باید فعالیت بیشتری داشته باشید. بهترین فعالیت هم ایجاد تعامل با افراد است. لایک کردن نوشته‌های افراد و ابراز نظر درباره عقاید آنها، پاسخگویی به سوالات احتمالی و به طور کلی هر نوع تعامل در حیطه تخصصی می‌تواند در پیشبرد اهداف کاری و حرفه‌ای شما در لینکدین بسیار موثر باشد.
5. پروفایل خود را به روز نگه دارید. مگر می‌شود برای چند ماه یا حتی یک سال، دانش، تجربه و تخصص شما بدون تغییر باقی مانده باشد. پس بهتر است هر چند وقت یکبار زمانی را برای به‌روز کردن پروفایل خود در لینکدین اختصاص دهید.
6. تولید محتوا را فراموش نکنید. اینکه فقط اعلام کنید در موضوعی خاص تخصص دارید کافی نیست. حتی اگر چند نفری از دوستان هم شما را تایید کنند کفایت نمی‌کند. گاهی بهتر است دست به قلم شده و درباره موضوعی خاص در حیطه تخصصی خود، مطلبی را به نگارش درآورید. تولید محتوا کمک می‌کند که مخاطبان را هرچه بیشتر با خود درگیر کنید؛ نیازی را از جامعه هدف برطرف کنید و دانش خود را به اشتراک بگذارید.
7. از امکانات کاریابی لینکدین استفاده کنید. اگر کارفرما هستید، لینکدین بهترین مکان برای پیداکردن افراد متخصص در حوزه کاری شماست. بخصوص در حوزه‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و تکنولوژی نیروهای متخصص بسیار خوبی را می‌شود در لینکدین پیدا کرد. همچنین به عنوان یک کارجو لینکدین فرصت‌های شغلی خوبی را به شما معرفی می‌کند.

امیدوارم مطالعه این مقاله برای شما جذاب و مفید بوده باشد. اگر شما هم تجارب جالبی از فعالیت در شبکه اجتماعی لینکدین دارید؛ خوشحال می‌شوم درباره آن بیشتر بدانم.